Πληροφορίες

Η φωτογραφία μου
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ART-ACT SFAELOU 3. 11522 ATHENS GREECE CONTEMPORARY ART INSTITUTE ART-ACT SFAELOU 3. 11522 ATHENS GREECE THE CONTEMPORARY ART INSTITUTE ART-ACT SFAELOU 3. 11522 ATHENS GREECE, COLLECTED AND COLLATED INFORMATION (Media) FOR THE WORK OF VISUAL ARTISTS GRADUATES AND STUDENTS OF THE SCHOOL OF FINE ARTS. PURPOSE IS AN ARCHIVE OF RESEARCH AND STUDY. IF YOU ARE INTERESTED SEND POSTAL (NOT REGISTERED, COURIER, WEBSITES, E-MAIL) WHAT YOU THINK YOU HOW TO (BIOGRAPHY, PUBLICATIONS, DOCUMENTS, PHOTOS PROJECTS, DVD, CD-R, LISTS OF REPORTS, etc.). THE MATERIALS WILL NOT BE RETURNED. CHRISTOS THEOFILIS PHONE NUMBER.: 6974540581 ADDRESS .: ART-ACT SFAELOU 3. 11522 ATHENS GREECE ART-CRITIC,CURATOR OF ART EXHIBITIONS,PERMANENT PARTNER OF THE NEWSPAPERS http://www.avgi.GR http://www.kte.gr/ JOURNAL INVESTOR -CULTURE http://www.xronos.gr / http://www.ihodimoprasion.gr/ http://www.edromos.gr/ MAGAZINE INFORMER



Οκτάβιος και Μέλπω Μερλιέ























Αρχειοθήκη ιστολογίου

Κυριακή 8 Ιουνίου 2008

Εμμανουήλ Κριαράs Ενας αιώνας θητεία στη γλώσσα


Η ίδρυση του «Ακαδημαϊκού Οικοτροφείου» φέρνει τον Εμμανουήλ Κριαρά ως υπότροφο φοιτητή στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1924. Κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών του παρακολούθησε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα μαθήματα λαμπρών πανεπιστημιακών, όπως του Κωνσταντίνου Αμαντου, του Νίκου Βέη και του Παναγή Λορεντζάντου. Συχνές στα κείμενα του είναι οι γεμάτες συγκίνηση κι ευγνωμοσύνη αναφορές στις σημαντικές αυτές προσωπικότητες. Οι γλωσσικές απόψεις των πανεπιστημιακών του δασκάλων, η εξοικείωσή του με τις αγωνιστικές συζητήσεις μεταξύ Ψυχάρη και Χατζηδάκι, καθώς και ο απόηχος του Εκπαιδευτικού Ομίλου διαμορφώνουν τη δημοτικιστική ιδεολογία του. Το 1929 ολοκληρώνει τον πρώτο κύκλο σπουδών του. Οπως ο ίδιος δήλωσε σε συνέντευξή του, «πρώτος βασικός σταθμός στη ζωή μου υπήρξε το γεγονός ότι σπούδασα Φιλολογία, που ήταν διακαής πόθος μου».

Το 1930, με υποτροφία της Ακαδημίας Αθηνών, παρακολουθεί για ένα εξάμηνο στο Μόναχο της Γερμανίας μαθήματα Βυζαντινής Φιλολογίας και ασκείται σε θέματα λεξικογραφίας. Αμέσως μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα (1930) διορίζεται από την Ακαδημία Αθηνών ως συντάκτης στο νεοσύστατο Μεσαιωνικό Αρχείο, το οποίο στόχευε τότε στη συγκρότηση λεξικού της μεσαιωνικής γλώσσας. Το 1939, έναν χρόνο μετά την αναγόρευσή του ως διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, γίνεται διευθυντής του Μεσαιωνικού Αρχείου, διατηρώντας τη θέση αυτή έως το 1950. Κατά τη διάρκεια της γόνιμης ερευνητικά αυτής περιόδου, δύο είναι οι πυρήνες της επιστημονικής δραστηριότητάς του: η δημώδης γλώσσα και η αντίστοιχη γραμματεία των μεταβυζαντινών χρόνων, αλλά και η συγκριτική γραμματολογία, ένας κλάδος άγνωστος ακόμη τότε στη χώρα μας. Γύρω από αυτούς τους άξονες κινείται με υποδειγματικό τρόπο η βραβευμένη διατριβή του με τίτλο «Μελετήματα περί τας πηγάς του Ερωτοκρίτου». Στην αρχή της Κατοχής, σταθερά προσανατολισμένος στη νεοελληνική λογοτεχνία, αναλαμβάνει τη σύσταση ομάδας φιλολόγων, προκειμένου να συνταχθεί ένα Ερμηνευτικό Λεξικό της νεότατης ελληνικής λογοτεχνίας από τον Σολωμό κι έπειτα. Αν και οι συνθήκες της Κατοχής αναστέλλουν τη συνέχιση του έργου, το συγκεντρωμένο υλικό παραδίδεται έπειτα από χρόνια στο Ιδρυμα Τριανταφυλλίδη.

Στη διάρκεια της Κατοχής βρίσκεται κρατούμενος των Γερμανών, μαζί με τη σύζυγό του Αικατερίνη Στριφτού, στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου, λόγω της αντιστασιακής του δράσης. Μια εικόνα των όσων έζησε στο Χαϊδάρι αρκετούς μήνες του 1944 δίνεται σε κείμενο γραμμένο με το χέρι του Γιώργου Θεοτοκά στο Παρίσι το 1946, υπαγορευμένο όμως από τον ίδιο.

Από το Δεκέμβριο του 1945 έως τον Απρίλιο του 1948 παρακολουθεί μαθήματα Βυζαντινής Φιλολογίας, Νεοελληνικής Φιλολογίας και Συγκριτικής Γραμματολογίας στο Παρίσι. Το 1948 επιστρέφει στην Ελλάδα και υποβάλλει υποψηφιότητα για την έδρα της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. «Να ένας δεύτερος σταθμός της ζωής μου», παρατηρεί ο Εμμ. Κριαράς σε συνέντευξή του, και συνεχίζει: «Κατά κάποιον τρόπο δόθηκε κάποια λύση στο σχετικό πρόβλημά μου μετά δύο χρόνια, όταν η σχολή με εξέλεξε καθηγητή της Μεσαιωνικής Ελληνικής Φιλολογίας». Διορίζεται τακτικός καθηγητής το 1950. «Δεν μετανόησα, γιατί έτσι μπόρεσα να πραγματοποιήσω το σχέδιο που είχα από την εποχή που εργαζόμουν στο Μεσαιωνικό Αρχείο για ένα λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Γραμματείας», αναφέρει ο ίδιος σχετικά με τη νέα αυτή θέση. Και πράγματι, το Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας είναι έργο του Εμμανουήλ Κριαρά ως καθηγητή της Μεσαιωνικής Φιλολογίας.

«Οταν ανέλαβα την έδρα ...άρχισε να με απασχολεί η φιλόδοξη ιδέα μήπως τώρα, με τη συνεργασία εκλεκτών και ώριμων μαθητών μου -ακόμη και κατά τη διάρκεια των σπουδών τους- θα μπορούσα να τολμήσω τη συγκρότηση του Λεξικού...». «Πώς άρχισα την προσπάθειά μου για τη συγκρότηση ενός τέτοιου λεξικού; Κίνησα το ενδιαφέρον και την ερευνητική έφεση των πιο προχωρημένων και ικανότερων μαθητών μου. Στο κάτω κάτω, και αν δεν επιτυγχάναμε τελικά το ποθούμενο, θα είχαμε συγκεντρώσει σημαντικό σε όγκο υλικό, που θα ήταν χρήσιμο σε ποικίλες μελλοντικές γλωσσικές και φιλολογικές εργασίες».

Κατά την περίοδο της καθηγεσίας του ο Εμμ. Κριαράς δίδαξε Μεσαιωνική Φιλολογία, Βυζαντινή Ιστορία και Στοιχεία ιστορίας των νεότερων ευρωπαϊκών λογοτεχνιών. Πλούσιο και το συγγραφικό έργο αυτής της εποχής. Από ένα σύνολο 125 περίπου μελετημάτων ξεχωρίζουν τα Βυζαντινά Ιπποτικά Μυθιστορήματα, το Ανακάλημα της Κωνσταντινόπολης, ο Σολωμός και ο Ψυχάρης. Διετέλεσε κοσμήτορας της Σχολής, πρόεδρος του Ινστιτούτου Ξένων Γλωσσών και Φιλολογιών, έφορος της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης, γενικός γραμματέας του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη και πρόεδρος του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών, με το οποίο συνδέθηκε ιδιαίτερα.

Η πανεπιστημιακή του πορεία διακόπτεται βίαια τον Ιανουάριο του 1968 από το δικτατορικό καθεστώς. Η αποκοπή του από το ζωτικό χώρο του Πανεπιστημίου αποτέλεσε για τον ίδιο ένα μεγάλο πλήγμα. Η απόλυσή του όμως επισπεύδει το λεξικογραφικό του έργο και επιταχύνει την πραγμάτωση του οραματικού του προγράμματος. Η Φιλοσοφική Σχολή πρόθυμα του παραχωρεί χώρους στο Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών για να συνεχίσει τις εργασίες του. Το φθινόπωρο του 1969 εκδίδεται στη Θεσσαλονίκη ο πρώτος τόμος του Λεξικού και το 1997, ο δέκατος τέταρτος, ο οποίος φτάνει έως το λήμμα «παραθήκη». Μετά την έκδοση αυτού του τόμου ο Εμμανουήλ Κριαράς παραχώρησε στο τμήμα Λεξικογραφίας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ) που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη το αρχειακό υλικό του, με σκοπό, αφ' ενός, την ολοκλήρωση της έκδοσης από το ίδρυμα, αφ' ετέρου, τη σύνταξη και την έκδοση επιτομής του μνημειακού λεξικού του. Το 1995 εξέδωσε το Λεξικό της Σύγχρονης Δημοτικής, γραπτής και προφορικής, ενώ παράλληλα αγωνιζόταν με πάθος για την καθιέρωση της Δημοτικής, τη μεταρρύθμιση του τονικού συστήματος και την καθιέρωση του μονοτονικού.

Στο σημείο αυτό όμως ας σταθούμε στο πολυβραβευμένο «Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας» και στο επιστημονικό βάρος του μεγάλου αυτού προσωπικού επιτεύγματος του Εμμανουήλ Κριαρά. Κατ' αρχήν, το έργο τεκμηριώνει λεξικογραφικά τους χρόνους από το 1100 έως το 1669 και μας επιτρέπει να ανασυγκροτήσουμε εκείνη την περίοδο όπου, όπως σημειώνει ο Καθηγητής, «αρχίζει να διαμορφώνεται οριστικότερα ο νεότερος ελληνικός βίος και η γλώσσα του ελληνικού λαού παίρνει την πρώτη οριστικότερη διαμόρφωση. Ετσι, το Λεξικό... καθρεφτίζει ένα πρώτο στάδιο της ήδη διαμορφωμένης νέας ελληνικής γλώσσας ...», η οποία «διατηρούσε καθώς φαίνεται ζωντανά» αρκετά στοιχεία της αρχαίας. Το Λεξικό Κριαρά μάς βοηθά να κατανοήσουμε ότι στους έξι περίπου αιώνες που καλύπτει, αποκρυσταλλώνεται το σύνολο των δομικών χαρακτηριστικών της νεοελληνικής, ώστε με ασφάλεια να κάνουμε λόγο για μία ενιαία γλώσσα της οποίας μπορούμε να ανασυγκροτήσουμε τη γραμματική και το συντακτικό. Το λεξικό επίσης αποτελεί έργο υποδομής για τη μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων αλλά και γραμματειακών έργων, όπως η Ερωφίλη και ο Ερωτόκριτος, τα οποία, αν και αμιγώς νεοελληνικά, αποδελτιώνονται και αξιοποιούνται.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας ο πρώτος τόμος της Επιτομής του Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669 του Εμμανουήλ Κριαρά, Τόμος Α' (Α-Κ). Η επιτομή του αναλυτικού λεξικού φιλοδοξεί να καλύψει ένα πραγματικό εκδοτικό κενό. Βιβλιογραφικά ενημερωμένη και με αναθεωρημένο το λεξικογραφικό υλικό της σύμφωνα με τα δεδομένα της νεότερης έρευνας, συστήνεται ως ένα χρηστικό βοήθημα όχι μόνο για τον ειδικό ερευνητή, αλλά για το ευρύτερο κοινό και κυρίως για την εκπαιδευτική κοινότητα, που θα ζητούσε να ενημερωθεί ουσιαστικά στη γλώσσα των κειμένων που διδάσκονται στα σχολεία.

Η ταυτόχρονη ηλεκτρονική έκδοση του έργου, προσβάσιμη διά του Ηλεκτρονικού Κόμβου του ΚΕΓ στη διεύθυνση www.Komvos.edu.gr, αποτελεί καινοτόμο διαδικτυακό εργαλείο, που συνεργάζεται με άλλα τρία λεξικά του Η/Κ και με ένα σώμα αυθεντικών κειμένων, τόσο για ερευνητικούς σκοπούς όσο και για τη στήριξη του γλωσσικού μαθήματος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Ο συνολικός σχεδιασμός και η επιστημονική παρακολούθηση του πολύπλευρου αυτού εγχειρήματος, ενταγμένου στο Επιχειρησιακό Σχέδιο του υπουργείου Παιδείας, οφείλεται στον Ι. Ν. Καζάζη, καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του ΑΠΘ, αναπληρωτή πρόεδρο και διευθυντή του Τμήματος Λεξικογραφίας του ΚΕΓ. Καθοριστική και η συμβολή του Τ.Α. Καραναστάση, βοηθού στον Τομέα ΜΝΕΣ του Τμήματος Φιλολογίας στο ΑΠΘ, που με την πολύτιμη εμπειρία του και την ακούραστη καθοδήγησή του εξασφάλισε την παραγωγή ενός άρτιου λεξικογραφικά έργου.

Είναι ευτυχής συγκυρία ότι η έκδοση του τόμου συμπίπτει σχεδόν με τη διά δωρεάς μεταβίβαση από τον καθηγητή Κριαρά στο ΚΕΓ του πολύτιμου Αρχείου του Λεξικού, καθώς και του δικαιώματος για τη συνέχιση και ολοκλήρωση του λεξικογραφικού του έργου. Θαλερός στα 96 του χρόνια, ακαταπόνητος και δραστήριος επιστημονικά, δηλώνει ότι είναι «διατεθειμένος με κάθε τρόπο να ενισχύσει κατά δύναμιν την προσπάθεια που θα χρειαστεί να καταβληθεί για το αίσιο πέρας». Συνοδοιπόροι του, οι διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί, οι καταξιωμένοι ερευνητές και αρκετοί νέοι φιλόλογοι που τόσο γενναιόδωρα ο «καθηγητής» έκανε μύστες της επιστήμης και κοινωνούς του οράματός του.

ΑΜΑΛΙΑ Ε. ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ

Συντονίστρια Τμήματος Λεξικογραφίας ΚΕΓ, φιλόλογος Αμερικανικού Κολεγίου «Ανατόλια»

Για τη σύνταξη του άρθρου χρησιμοποιήθηκαν οι ακόλουθες πηγές:

Π. Χρ. Ζιώγας, Εμμανουήλ Κριαράς. Βιογραφικά-Εργογραφικά, Θεσσαλονίκη 2001.

Α. Λαμπράκη-Παγανού, Εργογραφία Εμμανουήλ Κριαρά, Ηράκλειο 2001.

Ε. Κριαράς, Η γλώσσα μας. Παρελθόν και παρόν, Θεσσαλονίκη 1992.

- Γλωσσοφιλογικά. Υστερο Βυζάντιο-Νέος Ελληνισμός, Θεσσαλονίκη 2000.

- Επιλογή από το έργο του, Θεσσαλονίκη 2000.

- Πραγματώσεις και όνειρα. Σταθμοί μιας πορείας, Θεσσαλονίκη 2001.

Γ. Μ. Σηφάκης, Εμμανουήλ Κριαράς και το Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας.

Εισήγηση σε τιμητική εκδήλωση της Παγκρήτιας Αδελφότητας Μακεδονίας (22.6.2001) δημοσιευμένη στο περιοδικό ΑΝΤΙ.

Συνέντευξη στον Β. Πάγκαλο, Πανσέληνος, τεύχος 113, 4 Νοεμβρίου 2001.




ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 25/01/2002

Δεν υπάρχουν σχόλια: