Πληροφορίες

Η φωτογραφία μου
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ART-ACT SFAELOU 3. 11522 ATHENS GREECE CONTEMPORARY ART INSTITUTE ART-ACT SFAELOU 3. 11522 ATHENS GREECE THE CONTEMPORARY ART INSTITUTE ART-ACT SFAELOU 3. 11522 ATHENS GREECE, COLLECTED AND COLLATED INFORMATION (Media) FOR THE WORK OF VISUAL ARTISTS GRADUATES AND STUDENTS OF THE SCHOOL OF FINE ARTS. PURPOSE IS AN ARCHIVE OF RESEARCH AND STUDY. IF YOU ARE INTERESTED SEND POSTAL (NOT REGISTERED, COURIER, WEBSITES, E-MAIL) WHAT YOU THINK YOU HOW TO (BIOGRAPHY, PUBLICATIONS, DOCUMENTS, PHOTOS PROJECTS, DVD, CD-R, LISTS OF REPORTS, etc.). THE MATERIALS WILL NOT BE RETURNED. CHRISTOS THEOFILIS PHONE NUMBER.: 6974540581 ADDRESS .: ART-ACT SFAELOU 3. 11522 ATHENS GREECE ART-CRITIC,CURATOR OF ART EXHIBITIONS,PERMANENT PARTNER OF THE NEWSPAPERS http://www.avgi.GR http://www.kte.gr/ JOURNAL INVESTOR -CULTURE http://www.xronos.gr / http://www.ihodimoprasion.gr/ http://www.edromos.gr/ MAGAZINE INFORMER



Οκτάβιος και Μέλπω Μερλιέ























Αρχειοθήκη ιστολογίου

Σάββατο 7 Ιουνίου 2008

Γράφει η Ναταλί Κάππα24 / 04 / 2008Η δημιουργός και πρώτη σύζυγος του Νίκου Εγγονόπουλου μιλάει στο Pass to Port.









































Νέλλη Ανδρικοπούλου

Η ζώσα ιστορία της ελληνικής τέχνης



Ό,τι και να πω, ό,τι και να γράψω για τη Νέλλη είναι λίγο. Λέω Νέλλη και όχι κυρία Ανδρικοπούλου γιατί, παρά τα 84 χρόνια της, είναι χαρά οφθαλμού να τη βλέπεις να μιλάει, να κάνει χιούμορ και να τοποθετείται, σα να γεννήθηκε το '84... Πόσο μάλλον, όταν όλη αυτή η ζωντάνια συνοδεύεται από την εμπειρία τόσων δεκαετιών, τη μόρφωση και την καλλιέργειά της, μια ιδιαίτερη ομορφιά, εσωτερική και εξωτερική. Όταν εξιστορεί, περνάει από μπροστά σου όλη η διανόηση της χώρας του προηγούμενου αιώνα και αισθάνεσαι ότι θα μπορούσες να κάθεσαι εκεί με τις ώρες και να χάνεσαι στις ιστορίες της. Την επισκέφτηκα μια μέρα μετά την επίσκεψή της στην αναδρομική έκθεση της φίλης της Ναταλίας Μελά στο μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς)... Ήταν ενθουσιασμένη και έτρεξε να μου δείξει το σχετικό λεύκωμα της έκθεσης...


1. Ποιους θεωρείτε σταθμούς στη ζωή σας; Και πώς αυτοί διαμόρφωσαν την προσωπικότητα και το έργο σας;

Την πρώτη φάση της ζωής μου την πέρασα στη γενέτειρά μου, την κοσμοπολίτικη Κωνσταντινούπολη της δεύτερης και τρίτης δεκαετίας του εικοστού αιώνα. Ανάμεσα στις άλλες, η ελληνική μειονότητα ξεχώριζε τότε σε πλούτο και δραστηριότητες. Η οικογένειά μου δεν μου στέρησε κανένα αγαθό σε μόρφωση και διαβίωση κι αυτό μου έδωσε μια σιγουριά που συντέλεσε στο να μη φθονήσω ποτέ κανέναν, ούτε και στις πιο στερημένες ή δυστυχισμένες περιόδους της ζωής μου. Διαπίστωσα όμως ταυτόχρονα -όχι πως θα το έλεγα τότε μ' αυτά τα λόγια- ότι η «οικογένεια» είναι μια πολύ προβληματική υπόθεση και το γεγονός ότι οι άνθρωποι ζουν κάτω από την ίδια στέγη δεν σημαίνει ότι ευτυχούν. Οι κοινωνικές προκαταλήψεις και οι σχέσεις εξουσίας που έρχονται να υποκαταστήσουν τις σχέσεις αγάπης γίνονται πολύ αισθητές στα παιδιά. Αυτός είναι ίσως ο λόγος που, φεύγοντας από την Πόλη στα δεκαπέντε μου, δεν την αναθυμόμουν με τη νοσταλγία που έχουν συνήθως οι άνθρωποι για τα παιδικά τους χρόνια. Τώρα πια, στην Αθήνα, ανήκα στο νέο κόσμο που ζούσα. Στην καρδιά μιας άλλης πόλης, στην οδό Σκουφά 21 -αργότερα, μετά το γάμο μου το 1950, στην Ομήρου 45, τρία λεπτά πιο πέρα, πάντα στο ίδιο Κολωνάκι, που απ' το ?36 ως τώρα έχει γίνει αγνώριστο! Η συνοικία καθόρισε και τον κοινωνικό μου περίγυρο, απ' το λεωφορείο που έπαιρνα το πρωί με τις συμμαθήτριές μου για το Αρσάκειο Ψυχικού. Ερχόμουν από το Ζάππειο της Πόλης, που ήταν πολύ γερό σχολειό. Με πήδησαν μια γυμνασιακή τάξη, την τετάρτη, επειδή το Αρσάκειο είχε μια τάξη παραπάνω. Όλα πήγαν ομαλά, απόκτησα ένα ωραίο φιλικό κύκλο, διαπίστωνα όμως ότι κάπου, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, δεν γενόμουν εντελώς αποδεκτή. Στεναχωριόμουν κι απορούσα... Με ξένιζαν κι εμένα κάποια χούγια «των αγρίων Σουδανών», που θα ?λεγε ο Εγγονόπουλος... Αργότερα κατάλαβα: ήμουν Ελληνίδα, αλλά δεν ήμουν ελλαδική!
Πάντα αγαπούσα τα βιβλία και τη μουσική. Είχα ευκολία στις γλώσσες και μεγάλωσα με την πεποίθηση ότι θα γίνω ζωγράφος, επειδή είχα κλίση. Με πολύ κόπο και με ανταλλάγματα, έπεισα τους γονείς μου να μ' αφήσουν να πάω στη Σχολή Καλών Τεχνών. Το πράγμα δεν ήταν αυτονόητο τότε για τα κορίτσια στις συντηρητικές οικογένειες. Ήρθε ο πόλεμος και τα δεινά του -έκανα γλυπτική στο εργαστήρι του Τόμπρου, όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να φύγω με το Ματαρόα να συνεχίσω τις σπουδές μου στο Παρίσι. Τρελάθηκα απ' τη χαρά μου, προσδοκώντας να βρεθώ σε μια πόλη με γερή πολιτισμική υποδομή, όπου θα μπορούσα να προκόψω - κι ανάλογη υπήρξε η δυστυχία μου, όταν μετά από δύο χρόνια αναγκάστηκα να επιστρέψω και να ζήσω εδώ τα παρανοϊκά χρόνια του Εμφυλίου... Αντίβαρο στην ατυχία μου στάθηκε το ότι πέρασα τα χρόνια εκείνα στο ατελιέ της φίλης μου της γλύπτριας Ναταλίας Μελά, στην οδό Μουρούζη 5,όπου σύχναζαν κάθε μέρα οι σημαντικοί ποιητές και καλλιτέχνες της εποχής μας -εκτός απ' όσους είχαν φύγει στο Παρίσι κι αυτούς που βρίσκονταν στις φυλακές, μεταξύ 1948-50. Ερχόταν ο Τσαρούχης κι ο Ελύτης, ο Χατζηδάκις, ο Κούνδουρος, ο Αργυράκης, ο Μαυροείδης, ο Σαχτούρης, ο Εγγονόπουλος, ο Γιώργος ο Μακρής, η Ρίτα Λυμπεράκη, η Λύντια Στεφάνου και τόσοι άλλοι. Τα βράδια μαζευόμασταν μικρές παρέες σε κάποια σπίτια, ο Χατζηδάκις έπαιζε στο πιάνο μου τη «Μικρή Αχιβάδα», λέγοντας ότι θα γίνει ο Μπαχ της Ελλάδας, ο αδελφός του ζωγράφου Ανδρέα Βουρλούμη, ο Κίμων, μας έπαιζε Μπετόβεν και άλλα κλασικά... Ο καλλιτεχνικός αναβρασμός, μα κι οι προσωπικές μας σχέσεις, οι πλάκες και τα προβλήματά μας δεν είχαν τέλος. Η εποχή εκείνη είχε, χάρη και στο χαρακτήρα της Ναταλίας, πολλή τρέλα και γοητεία.
Όλα αυτά κόπηκαν με το μαχαίρι λίγους μήνες μετά, όταν, έχοντας ερωτευθεί τη ζωγραφική του, στην έκθεση της ομάδας μας «ΑΡΜΟΣ», που εξέθετε στο Ζάππειο, παντρεύτηκα τον Εγγονόπουλο, που θέλησε να ζήσουμε σε αυστηρό τετ-α-τετ, απομονωμένοι απ' όλο τον κόσμο.

2. Ποιο έργο σας ξεχωρίζετε και γιατί;

Τι είναι έργο μας και πώς το αναγνωρίζουμε; Είναι κάτι που το βλέπεις, που το αγγίζεις; Όχι απαραιτήτως. Υπάρχουν έργα, εννοώ επιτεύγματα, πολύ σημαντικά, που χωνεύονται μες στο χρόνο. Έργο του Προμηθέα, κατόρθωμά του ήταν που έκλεψε τη φωτιά. Έργο είναι και μια δραστηριότητα που περνά από χίλια στάδια, δίχως να συνοψίζεται σ' ένα συγκεκριμένο ίχνος -τέτοια θα θεωρούσα τη μακρά δραστηριότητά μου στο χώρο του τουρισμού, λαβαίνοντας υπόψη μου πως, όταν ξεκίνησα, το '55, μετά το διαζύγιό μου, δεν υπήρχε ούτε η έννοια «Κρουαζιέρα στο Αιγαίο», που τη δημιούργησα ως ξεναγός, μαζί με μερικές συναδέλφους μου, με τη γνωστή επιτυχία και το οικονομικό όφελος για τον τόπο, ούτε η έννοια «Ήχος και Φως», που έφτιαξα και διηύθυνα πέντε χρόνια, με τα ίδια αποτελέσματα. Αν και οι δραστηριότητες αυτές υπήρξαν μια απόκλιση απ' ό,τι ήθελα να θεωρώ προορισμό μου, κρίνοντάς τις εκ των υστέρων δεν μπορώ ν' αρνηθώ την εξαιρετική τους συμβολή στην πνευματική μου συγκρότηση, στον πλούτο των εμπειριών και της ανθρωπογνωσίας μου, στην ανάπτυξη του θάρρους και της αυτοπειθαρχίας μου.
Αν θέλουμε να μιλήσουμε για τα ορατά, έχω να πω ότι από τα γλυπτά που έκανα δεν σώζονται παρά ελάχιστα, ό,τι έκανα στο Παρίσι χάθηκε. Ξεχωρίζω τα σχέδιά μου κι αγαπώ τις ζωγραφιές που έκανα στο διάβα των ετών, που μου θυμίζουν τους τόπους και τους ανθρώπους που γνώρισα. Κάποια ποιήματα... Ξεχωρίζω ιδιαίτερα το βιβλιαράκι μου «Επί τα ίχνη του Νίκου Εγγονόπουλου», που δημοσίευσε το 2003 ο Ποταμός. Είναι βασικό για τη μελέτη του έργου και του χαρακτήρα του.


3. Αν μπορούσατε ν' αλλάξετε κάτι από το παρελθόν, ποιο θα ήταν αυτό;

Ό,τι κι αν άλλαζα, θα ?χε αλλάξει από ένα σημείο και πέρα ολόκληρη η ζωή μου, που, παρά τις δραματικές της φάσεις, δεν θέλω να την αρνηθώ. Δεν ξέρω τι θα γινόταν αν είχα μείνει στο Παρίσι. Πάντως δεν θα ?χα παντρευτεί τον Εγγονόπουλο.



4. Πώς ήταν ο άνθρωπος Εγγονόπουλος;

Πώς να συνοψίσεις έναν άνθρωπο και δη τον Εγγονόπουλο! Θα παραπέμψω αναγκαστικά στο «Επί τα ίχνη», που είναι η βασική μου μαρτυρία για αυτόν. Ήταν ένας καλλιτέχνης εξαιρετικά προικισμένος, με ευρύτατη κουλτούρα κι άγρυπνη, ερευνητική ματιά. Ένας αστός αντιμποέμ- αυτοπειθαρχημένος, που ήξερε να ζει αρχοντικά μες στη δραματική του φτώχεια. Απέφευγε τη μιζέρια, έχοντας κάποιες απλές συνήθειες -η ζωγραφική τελειώνει όταν έχεις πλύνει τα πινέλα σου και το μπάνιο όταν έχεις ξεπλύνει την μπανιέρα, αν θες να τα ξαναβρείς σαν άρχοντας, έτοιμα τη στιγμή που θα τα ξαναχρειαστείς! Μεγάλη γοητεία είχε η βαθιά φωνή του όταν μιλούσε, πάντα απ' την πρωτότυπη σκοπιά του, προδίδοντας ενδεχομένως με μια λέξη την εφηβική του μαθητεία στη Γαλλία ή μ' έναν ιδιωματισμό την επίδοσή του στη διερεύνηση του Ελληνισμού. Όλοι οι μαθητές του τον θαύμασαν και τον αγάπησαν. Εκτός από τα χίλια που είχε πάντα να σου μάθει, οι ατάκες του, το περίφημο χιούμορ του Εγγονόπουλου, διασκέδαζαν το ακροατήριο -ήταν όμως συχνά πολύ φαρμακερές! Η ιδιοσυγκρασία του, η ευκολία του λόγου τον παράσερνε σε εκδηλώσεις προσβλητικές που οι θιγόμενοι δεν θα του συγχωρούσαν. Μπορούσε να ?ναι ένα απλό λογοπαίγνιο, όπως όταν είπε τον Προκοπίου «Κοπροποίου»... Η σουρεαλιστική επιθετικότητα ήταν το αντίβαρο της υψηλοφροσύνης του - εκδήλωνε με τον τρόπο την κάποια αλαζονεία και τις βαθύτερες, μόνιμα ανικανοποίητες αξιώσεις που είχε από τη ζωή. Από τη μια υμνούσε, από την άλλη είχε έτοιμο τον σαρκασμό και την ενοχοποίηση που απαξίωναν τους ανθρώπους. Αυτά τ' αρνητικά πέρασαν έντονα, αλλά σπάνια στα ποιήματά του, στον κατ' ιδίαν βίο όμως ήταν συνεχή, και αφόρητα. Σιγά- σιγά εξαντλήθηκα. Ήταν κι η εποχή κακορίζικη. Τίποτε δεν βοήθησε το γάμο μας. Τελικά, χωρίσαμε.

5. Πόσο εύκολο είναι να συνυπάρξουν δυο άνθρωποι της Τέχνης; Μήπως πρέπει ο ένας, τελικά, να κάνει πίσω;

Δεν το πιστεύω. Η συνύπαρξη είναι, βέβαια, ένα πρόβλημα από λόγου της. Όμως, δύο καλλιτέχνες μπορούν να συνυπάρξουν, όσο οποιοδήποτε άλλο ζευγάρι, αν δεν είναι παθολογικά ανταγωνιστικοί ή αθεράπευτα μοναχικοί, όπως ήταν ο Εγγονόπουλος, οπότε η συνύπαρξη γίνεται μονόλογος και δεν καλύπτει τις ανάγκες του άλλου. Αυτό δεν εμποδίζει, βέβαια, κανένα να παντρεύεται.

6. Όταν δημιουργούσατε μαζί, ποια μουσική θα επιλέγατε για να «ντύσει» την εικόνα;

Όταν ζωγραφίζαμε τα εικονίσματα για τον Άγιο Σπυρίδωνα της Νέας Υόρκης, το μόνο που ακούγονταν ήταν η σιωπή. Ως τα μεσάνυχτα που μας έπεφτε το πινέλο απ' το χέρι. Καμιά μουσική δε θα ?φτανε στ' αυτιά μας...

7. Αν ο Εγγονόπουλος ήταν ένας νέος του 2008, θα γινόταν το ίδιο σπουδαίος;

Δε νομίζω ότι ένας νέος του 2008 θα είχε διάθεση ή θα μπορούσε να είναι Εγγονόπουλος! Η εποχή μας δεν ταιριάζει με τέτοια σχέδια κι ο Εγγονόπουλος με τις αναχρονιστικές όσο και νεωτερικές ιδιορρυθμίες του ήταν κι αυτός, μ' έναν ιδιαίτερο τρόπο, προϊόν της εποχής του. Το πώς γίνεται σήμερα σπουδαίος ένας νέος δεν το ξέρω, πάντως, για παρηγοριά μας, ο Άντυ Ουόρχωλ έχει πει ότι ένα τέταρτο της ώρας διασημότητα το διαθέτει τη σήμερον ημέρα ο καθένας!


8. Ζήσατε μια εποχή που ανέδειξε σπουδαίες προσωπικότητες της διανόησης. Αξελός, Καστοριάδης, Σβορώνος, Τσαρούχης και άλλοι. Ήταν η συγκυρία - πολιτικοί και κοινωνικοί αγώνες - που τους γέννησε;

Πολιτικοί και κοινωνικοί αγώνες πάντα υπήρχαν κι οι Έλληνες που φτιάξανε τη δημοκρατία πάντα ασχολήθηκαν με την πολιτική -χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το ?καναν πάντα με επιτυχία. Αν χαιρόμαστε για τους αγώνες που οδήγησαν στην ύπαρξη της ελεύθερης πατρίδας μας, δεν μπορούμε και να μη λυπόμαστε για την οφθαλμαπάτη που με κάποια πολιτική συγκυρία επέφερε την απώλεια της πλούσιας και δημιουργικής ελληνικής Μικράς Ασίας... Αυτή ήταν η μεγαλύτερη απώλεια της τρισχιλιετούς μας Ιστορίας, πιο καταστροφική απ' την απώλεια της ήδη μισοάδειας, εξουθενωμένης Κωνσταντινούπολης του 1453 - που έχει, βέβαια, τη συμβολική της σημασία. Οι φίλοι που αναφέρετε αντιμετώπισαν τα προβλήματα της εποχής τους με το δικό του τρόπο ο καθένας, αλλά πέρα απ' αυτό σημασία είχε το πνευματικό βεληνεκές του καθενός, που μάλλον το όφειλαν στο DΝΑ και στους γονείς τους. Ο Αξελός, ο Καστοριάδης κι ο Σβορώνος οφείλουν πολλά και στον Οκταβ Μερλιέ, που τους απομάκρυνε απ' τον Εμφύλιο, στέλνοντάς τους στο Παρίσι το 1945.


9. Η Ελλάδα του 21ου αιώνα αλλά και η διεθνής εικόνα των Τεχνών προάγει το πνεύμα; Θα δούμε προσωπικότητες τέτοιου βεληνεκούς ξανά;



Σήμερα νιώθουμε εγκλωβισμένοι στην ασημαντότητα, ιδίως στον τόπο μας, που λείπει η παιδεία. Ωστόσο, κάθε τόσο, κάποιο ταλέντο ξεπετιέται, πέρα από τις προσδοκίες μας. Δεν τολμώ να καταδικάσω την ανθρωπότητα, επειδή οι καιροί αλλάζουν τόσο γρήγορα, που δεν τους προλαβαίνουμε! Προικισμένοι άνθρωποι πάντα θα υπάρχουν, τα όντα προσαρμόζονται, κι ως τώρα ο άνθρωπος άνθεξε όλες τις αλλαγές που επέφεραν οι δικές του πρωτοβουλίες. Λένε πως σ' ένα έσχατο ζόρισμα, ο ίδιος μεταλλάσσεται! Ίσως χρειαστεί να γίνει κάτι τέτοιο. Αν εκδηλωθούν και μετά την κλωνοποίησή μας σπουδαίες προσωπικότητες, ελπίζω να μην είναι σαν κάποιους καλλιτέχνες που προωθούν οι γκαλερί, που χρειάζονται τέσσερα τ.μ. και πέντε μεγάφωνα, με τους σχετικούς ήχους, φωτισμούς και προβολές, για να μας παρουσιάσουνε μια μύγα που πετάει! Νοσταλγώ το «φιλοκαλούμεν μετ' ευτελείας» των προγόνων μας, που δούλευαν το χώμα με την ίδια προσήλωση που αντιμετώπιζαν τα ακριβά και απαιτητικά υλικά τους... Η εποχή μας, είναι αλήθεια, είναι αμαρτωλή. Η τέχνη θέλει περισσότερη ποιότητα και λιγότερους μάνατζερ απ' αυτούς που διαμορφώνουν τη σημερινή αγορά-φούσκα...


10. Στην κοινωνία της αφθονίας που ζούμε, δίνεται η εντύπωση της απαξίωσης των πνευματικών αναζητήσεων, της φιλοσοφίας, της ποίησης. Μπορεί να αλλάξει αυτό; Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει;



Είναι αλήθεια πως έχουμε μπουκώσει απ' την κακογουστιά κι η ματαιότητα κάποιων προσπαθειών μας, μας έχει αποθαρρύνει... Μοιάζει να τρέχουμε μια μονόδρομη διαδρομή έχοντας περάσει σε λάθος ράγιες. Ο Καστοριάδης με ρώτησε κάποτε: «Εσύ μπορείς να ζήσεις χωρίς τηλέφωνο;». Όχι, βέβαια. Όχι, δυστυχώς. Δυστυχώς; Δεν ξέρω. Η ύβρις βγάζει φλύκταινες αυτή την εποχή. Πρέπει να σπουδάσουμε κάποιο νέο είδος ιατρικής.


11. Αν έφευγε αύριο ένα «Ματαρόα» και σεις γινόσασταν ένας Μερλιέ; Ποιους νέους δημιουργούς θα φροντίζατε να στείλετε εκτός χώρας;



Ευτύχημα είναι, τέλος πάντων, που σήμερα περιττεύουν οι Μερλιέ, αφού έχουμε ειρήνη. Αυτό είναι το μεγαλύτερο αγαθό, δεν περνά μέρα που να μην το σκεφτώ με χίλιες μικροαφορμές, εγώ που έζησα τον πόλεμο. Εσείς οι νεότεροι δεν έχετε αυτό το μέτρο συγκρίσεως, όμως καλό θα ήταν να το ξέρετε, και να το σκέφτεστε καμιά φορά. Κι όσο για το «Ματαρόα», μα σ' αυτό, αν δεν είχα τα χρόνια μου, θα ξανάμπαινα, βέβαια, εγώ η ίδια!


(να μπει σε μποξάκι το παρακάτω)
«Το ταξίδι του Ματαρόα, 1945», εκδόσεις Εστία: Το '45, χάρη στις προσπάθειες του Οκτάβ Μερλιέ και του Ροζέ Μιλιέξ, το πλοίο Ματαρόα μετέφερε από την Αθήνα στο Παρίσι πολυάριθμους ταλαντούχους νέους, οι οποίοι θα ζούσαν με υποτροφίες του γαλλικού κράτους, προκειμένου να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα γαλλικά πανεπιστήμια. Καστοριάδης, Σβορώνος, Ξενάκης, Αξελός, Παπαϊωάνου, Κανδύλης, Βυζάντιος είναι κάποιοι από αυτούς. Αξιοσημείωτες είναι οι πληροφορίες για τη στάση του ΚΚΕ, καθότι πολλοί από τους ταξιδιώτες ήταν στελέχη του κόμματος...

Δεν υπάρχουν σχόλια: