Γαλλικό Ινστιτούτο: Εκατόν ένα χρόνια συνεργασίας
Της Μαργαριτας Πουρναρα

Για τους Γάλλους, η γλώσσα τους είναι ίσως το μεγαλύτερο εθνικό τους κεφάλαιο. Για τους γαλλομαθείς Ελληνες το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών είναι συνήθως το κοινό σημείο αναφοράς. Ακόμα και εκείνοι που δεν ανηφόρησαν ποτέ την οδό Σίνα για να κάτσουν στα θρανία του, το επισκέπτονται συχνά για κινηματογραφικές προβολές, διαλέξεις και εκθέσεις.

Το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών ιδρύθηκε το 1907, από την Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών, κλείνοντας πέρυσι έναν ολόκληρο αιώνα ζωής. Είναι ένα από τα αρχαιότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Γαλλίας στο εξωτερικό. Το 1938 μια ελληνογαλλική συμφωνία το αναγνώριζε ως «Ιδρυμα της Γαλλίας στην Ελλάδα», με σκοπό την πολιτιστική και παιδαγωγική συνεργασία. Ομως το Ινστιτούτο δεν θα γνωρίσει παρ’ όλα αυτά τη πραγματική του άνθηση παρά μόλις μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χάρη στον Οκτάβιο Μερλιέ και τον Ροζέ Μιλλιέξ που χάθηκε το 2006. Σε αυτές τις δύο προσωπικότητες αξίζει να σταθούμε. Ο Οκτάβιος Μερλιέ, ήταν ένας πραγματικός φιλέλληνας του 20ού αιώνα που ήρθε στην Ελλάδα το 1925. Από εκείνη τη χρονιά ώς το 1961, που παραιτήθηκε μετά τη σύγκρουσή του με την κεντρική γαλλική διοίκηση, ο Οκτάβιος Μερλιέ μεταμόρφωσε το Ινστιτούτο σε κυψέλη πολιτισμού. Στις παραμονές του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου το Ινστιτούτο είχε 2.000 μαθητές, με 34 καθηγητές και πρόγραμμα 447 ωρών διδασκαλίας την εβδομάδα σε 37 παραρτήματα σε Αθήνα και επαρχία.

Μαζί με τον φίλο και έμπιστο συνεργάτη του Ροζέ Μιλλιέξ, βοήθησαν τον ανθό των νέων Ελλήνων διανοουμένων να πάρουν υποτροφία για σπουδές από το γαλλικό κράτος, με το περίφημο πλοίο «Ματαρόα» που τους φυγάδευσε στη Γαλλία. Ανάμεσά τους ο αρχιτέκτονας Γιώργος Κανδύλης, η ιστορικός Ελένη Αντωνιάδη-Μπιμπίκου, από τις πρώτες συνεργάτιδες τού Φερνάν Μπροντέλ, ο κλασικός Νίκος Σβορώνος, ο Ιάνης Ξενάκης, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Κώστας Αξελός και ο Κώστας Παπαϊωάννου, ο Κώστας Κουλεντιανός, ο Μέμος Μακρής, ο Φιλόλαος, ο Αδωνις Κύρου, ο Μάνος Ζαχαρίας, ο Δημήτρης Λουκάτος, ο Θανάσης Σακελλαρίου.

Ο Μιλλιέξ μαζί με τη σύζυγό του Τατιάνα Γκρίτσι Μιλλιέξ, αγάπησαν παράφορα την Ελλάδα. Το 1949 συγκέντρωσαν κείμενα διανοουμένων, αλλά και έργα τέχνης σπουδαίων καλλιτεχνών για να βοηθήσουν τον δοκιμαζόμενο ελληνικό λαό.

Σήμερα το Γαλλικό Ινστιτούτο διατηρεί έναν κυρίαρχο ρόλο στην Ελλάδα: δεν έχει μόνο την κλασική αποστολή της διάδοσης της γαλλικής γλώσσας, του πολιτιστικού προγραμματισμού, της υλικής υποστήριξης (βιβλιοθήκη, βιντεοθήκη,..) αλλά είναι και ένα εργαλείο συνεργασίας με την Ελλάδα, με προτεραιότητες στο πανεπιστημιακό, επιστημονικό και ερευνητικό χώρο.